کشور ایران، با وجود ذخایر نفت و گاز بسیار، یکی از بزرگ‌ترین منابع هیدروکربنی دنیا است اما با توجه به اهمیت انرژی‌های تجدید پذیر و مزایای آنها، علاقه زیادی به استفاده از این نوع انرژی در ایران نشان داده می‌شود.

استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، در سال‌های اخیر، به سرعت در حال گسترش است و در تمام دنیا روندی رو به رشد دارد. ایران در مدار کاملی از انرژی‌های تجدید پذیر قرار گرفته و با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، فرصت‌های بسیاری برای استفاده از انواع انرژی‌های تجدید پذیر دارد. در این مقاله به بررسی وضعیت و دلایل استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در ایران می‌پردازیم.

دلایل استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در ایران

با توجه به تجدید ناپذیر بودن سوخت‌های فسیلی و ترس اتمام ذخایر نفتی در آینده، کمتر کسی پیدا می‌شود که درباره دلایل استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در ایران نشنیده باشد. اما واقعا دلیل گسترش سریع استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر چیست؟

• کاهش آلودگی هوا

مشکل آلودگی هوا مخصوصاً در کلان‌شهرها، یکی از بزرگ‌ترین معضلات بشریت است و به همین علت، کاهش آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین سیاست‌های هر کشور است. استفاده از سوخت‌های فسیلی در حجم بسیار بالا، سبب تشدید آلودگی هوا می‌شود در حالی که استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، آلودگی بسیار کمتری را تولید می‌کند.

• کاهش شدت تغییرات اقلیمی

استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر مانند سوخت‌های فسیلی و سوزاندن آن، سبب می‌شود که گاز‌های گلخانه‌ای مانند کربن دی اکسید، به صورت گسترده در اتمسفر زمین منتشر شوند و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در اتمسفر کره زمین، باعث افزایش دمای هوا و تغییرات اقلیمی می‌شود.

• کاهش هزینه‌ها

بشریت بیش از 80 درصد ذخایر نفت کره زمین را، که در طی 400 میلیون سال تشکیل شده بودند، در 60 سال مصرف کرده است. می‌توان گفت تقاضای استفاده از سوخت‌های فسیلی نسبت به سرعت عرضه و تولید آن بسیار بیشتر است. این پدیده باعث می‌شود قیمت سوخت‌های فسیلی به مرور افزایش زیادی داشته باشد و  بسیاری از کشور‌ها برای جلوگیری از پرداخت این هزینه کلان، در حال سرمایه‌گذاری بر روی انرژی‌های تجدید پذیر هستند.

علاوه بر موارد گفته شده، امنیت انرژی، اشتغال زایی و کسب درآمد، حل معضلات زیست محیطی، حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده و … از دلایل استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر هستند.

انرژی‌های تجدید پذیر رایج در ایران

همانطور که گفته شد، کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب، فرصت‌های بسیاری برای استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و پاک دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انرژی‌های تجدید پذیر که در ایران مورد توجه واقع شده اند می‌پردازیم:

• انرژی خورشیدی

می‌توان گفت انرژی خورشیدی، یکی از مهم‌ترین انواع انرژی تجدید پذیر در ایران است. میزان دسترسی به انرژی خورشیدی با توجه به عرض جغرافیایی متفاوت است. با توجه به اینکه میزان تابش‌های دریافتی در برخی از شهر‌ها بسیار بالاست، ایران ظرفیت بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی دارد. در تصویر زیر می‌توانید پتانسیل انرژی خورشیدی در کشور را مشاهده کنید.

• انرژی بادی

از انرژی بادی برای تولید برق، پمپاژ آب، آسیاب غلات و … استفاده می‌شود. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و وجود مناطق بادخیز، پتانسیل بالایی در استفاده از انرژی بادی دارد. طراحی و ساخت آسیاب‌های بادی از 200 سال پیش از میلاد مسیح رایج بوده است و هم اکنون نیز بستر مناسبی برای گسترش استفاده از انرژی بادی فراهم شده است.

ایران به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه جغرافیایی کم فشار به سمت مناطق پرفشار شمالی، همواره در مسیر باد‌های عمده اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، اقیانوس هند و… قرار دارد. وجود مناطق بادخیز متعدد در ایران سبب شده است تا سرمایه‌گذاری و استفاده از انرژی بادی در ایران افزایش یابد.

• انرژی زیست توده

انرژی حاصل از تجزیه زیستی محصولات، پسماند‌ها و …، انرژی زیست توده نامیده می‌شود. منابع اصلی انرژی زیست توده، زباله‌ها، فاضلاب صنعتی، زائدات کشاورزی و دامی است. استفاده از انرژی زیست توده علاوه بر تولید انرژی، تاثیر زیادی بر رفع مشکلات ناشی از آلودگی‌های زیست محیطی دارد.

وجود هوای خشک در ایران توجیهی برای عدم استفاده از انرژی زیست توده نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که سایر کشور‌های خاورمیانه با شرایط مشابه، در انرژی زیست توده سرمایه گذاری کرده‌اند یا در چشم انداز آینده‌ آنها وجود دارد.

• انرژی زمین گرمایی

کره زمین منبع بزرگی از انرژی حرارتی است و حرارت زمین به روش‌های متعددی مانند آتشفشان‌ها، آب‌فشان‌ها و … به سطح زمین می‌رسد. به صورت کلی انرژی زمین گرمایی به دو شکل زیر قابل استفاده است:

1- مستقیم: تامین مستقیم گرمای ساختمان‌ها و …

            2- غیرمستقیم: شامل سیکل بخار خشک و بخار لحظه‌ای و …

طبق تحقیقات زمین‌شناسی ایران، تا کنون ده‌ها منطقه دارای ظرفیت بالا برای استفاده از انرژی زمین گرمایی تشخیص داده شده است. مناطقی در آذربایجان، دماوند، اصفهان، هرمزگان و …

در تصویر زیر می‌توانید نقشه ظرفیت انرژی زمین گرمایی کشور را مشاهده کنید.

علاوه بر موارد گفته شده، انرژی برق آبی کوچک و انرژی بازیافت حرارتی و … برخی از موارد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. 

سخن آخر

طبق ظرفیت سنجی‌های انجام شده در کشور، ایران ظرفیت بسیار بالایی برای سرمایه‌ گذاری و بهره‌برداری از انواع انرژی‌های تجدید پذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، زیست توده و … را دارد. تصویب طرح‌های خرید برق تجدیدپذیر از سوی دولت، تسهیل فرایند قرارداد‌ها و …، نشان می‌دهد که تصمیم کشور برای حرکت به سوی استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در آینده جدی‌تر از همیشه است.